Gaz rozweselający
Jednym z największych wyzwań dla lekarza stomatologa jest leczenie dzieci, szczególnie tych, które boją się podejmowania jakichkolwiek działań w jamie ustnej. Zdobycie zaufania małego pacjenta jest sprawą bardzo trudną i łatwo zaprzepaścić wysiłek włożony w ten proces. Dzięki temu, że metoda sedacji wziewnej z zastosowaniem mieszaniny gazów – tlenu i podtlenku azotu – przekroczyła progi gabinetów stomatologicznych, mamy bardzo pomocne narzędzie do pracy z zestresowanym pacjentem. Jest to bardzo przyjazna i bezpieczna metoda walki z lękiem i bólem. Znajduje zastosowanie w stomatologii oraz w różnych innych dziedzinach medycyny. Sedacja wziewna N2O/O2 wykorzystuje mieszaninę N2O i tlenu w proporcji zazwyczaj ok. 40% N2O i 60% O2, a mieszanina gazów podawana jest za pomocą specjalnie opracowanego do tego celu mieszalnika posiadającego blokady uniemożliwiające podanie mniejszej ilości tlenu niż 30% oraz całkowitą blokadę N2O w przypadku braku tlenu w butli. Dawka N2O jest tak dostosowywana, aby w czasie sedacji wziewnej świadomość i odruchy pacjenta, a zwłaszcza kaszlowy, były zawsze zachowane. Przez cały czas trwania zabiegu, podczas którego dziecko ma na nosie maseczkę, jest utrzymywany kontakt z dzieckiem.
Zalety gazu rozweselającego
Podtlenek azotu jest gazem bezbarwnym, bez zapachu. Nie powoduje zaburzeń rytmu serca i może być podawany pacjentom z chorobami serca. Nie powoduje zwiotczenia mięśni, przez co nie zaburza działania mięśni oddechowych. Nie wykazuje działania na naczynia obwodowe, a więc nie wpływa na ciśnienie krwi. Nie wpływa również znacząco na ośrodek oddechowy, przez co nie zagraża pacjentowi zwolnienie oddechu i niedotlenienie. Nie drażni śluzówki drzewa tchawiczo-oskrzelowego, czyli może być podawany pacjentom z astmą. Tylko nieznacznie zmniejsza kurczliwość mięśnia sercowego. Nie gromadzi się w tkance tłuszczowej, dzięki czemu ulega bardzo szybkiej eliminacji przez płuca i dlatego bardzo łatwo nad nim zapanować, a przedłużanie podawania do wielu godzin w żaden sposób nie wpływa na czas dojścia pacjenta do stanu pełnej sprawności, który wynosi 30 min.
Za pomocą sedacji wziewnej uzyskuje się ograniczenie świadomości pacjenta, częściowe (a czasami całkowite) zniesienie czucia bólu oraz niepamięć wsteczną. Gaz rozweselający skutecznie zmniejsza lęk pacjenta. Pod wpływem gazu staje się on spokojny, zrelaksowany, zobojętniały na otaczającą go rzeczywistość. Dzieci wykazują ponadto skłonność do marzeń sennych.
Sedacja wziewna N2O/O2 bardzo dobrze sprawdza się w przypadku wykonywania krótkich zabiegów otwierania komory zębów ze zgorzelinowym rozpadem miazgi. Zapach w czasie trepanacji takiego zęba jest dla dziecka często nie do zniesienia. Gaz rozweselający minimalizuje obawy przed zabiegiem, maseczka na nosie z kolei całkowicie eliminuje możliwość odczucia nieprzyjemnych zapachów.
Zastosowanie sedacji wziewnej umożliwia niejednokrotnie wyleczenie pacjenta z lęku, którego nabył w przeszłości. Kilka wizyt, w czasie których jest leczony bez bólu, powoduje stopniowe pozbycie się lęku. Problem ten jest jednak sprawą indywidualną każdego pacjenta i szybkość odchodzenia od sedacji zależy od szybkości nabywania zdolności do radzenia sobie z bólem, jak również bardzo często od nabierania dojrzałości psychicznej. Bardzo często dzieci, które wymagały sedacji np. w wieku 8 lat po kilku latach leczenia z użyciem sedacji w wieku 12 lat już jej nie wymagają. W tym przypadku zaprzestaje się podawania podtlenku azotu oraz ogranicza się podawania go tylko do zabiegów związanych z występowaniem bólu lub nieprzyjemnych sytuacji z racji rodzaju zabiegu np. ekstrakcja.
Przygotowanie do zabiegu
Dziecko nie powinno jeść co najmniej 2 godziny przed zabiegiem. W przypadku infekcji kataralnych należy przełożyć wizytę do czasu uzyskania drożności nosa.
Bardzo ważną informacją jest to, czy dziecko było już leczone „na siłę”. U pewnej grupy dzieci dochodzi wtedy do tak silnego urazu psychicznego, że dalsze leczenie stomatologiczne możliwe jest tylko w znieczuleniu ogólnym. Sedacja wziewna bardzo rzadko udaje się u dzieci poniżej 3 roku życia ze względu na brak współpracy.
Wskazania
Sytuacje kliniczne, w których zastosowanie sedacji przynosi najlepsze rezultaty:
- Silny lęk przed jakimkolwiek leczeniem
- Silny lęk przed ukłuciem zarówno u dzieci jak i u dorosłych
- Silny odruch wymiotny
- Nadpobudliwość nerwowa
- Długie, monotonne lub szczególnie nieprzyjemne zabiegi chirurgiczne, protetyczne
- Usuwanie złogów nazębnych
- Otwieranie zęba ze zgorzelinowym rozpadem miazgi
- Opracowywanie próchnicy początkowej
- Stany chorobowe, w których wskazane jest użycie sedacji wziewnej jako metody z wyboru:
Astma – N2O nie powoduje podrażnienia układu oddechowego. Zmniejszenie stresu wpływa na obniżenie ryzyka ataku. W mieszance oddechowej podawanej pacjentowi znajduje się ok. 60% tlenu. Poprawia to sprawność oddychania i samopoczucie pacjenta.
Padaczka – zmniejszenie stresu wpływa na zmniejszenie ryzyka ataku.
Choroby serca – brak wyraźnego wpływu N2O na układ sercowo-naczyniowy. Pacjent otrzymuje zwiększone stężenie tlenu (ok. 60%). Wskazania pulsoksymetru pokazują wtedy ok. 100%. Więcej tlenu dociera do naczyń wieńcowych. Ponadto nie zwiększa się zapotrzebowanie na tlen z powodu braku stresu.
Nadciśnienie krwi – Brak wpływu N2O na układ naczyniowy. Zmniejszenie lęku i stresu zabezpiecza przed nieoczekiwanym wzrostem ciśnienia krwi w czasie zabiegu
Hemofilia – dzięki użyciu N2O można w pewnych przypadkach uniknąć konieczności wykonywania ukłucia igłą
Przeciwwskazania
- Przeziębienie, przerost migdałków gardłowych – niedrożności górnych dróg oddechowych
- I trymestr ciąży
- Choroby psychiczne
- Stwardnienie rozsiane, porfiria, miastenia gravis
- Rozstrzenie oskrzelowe, rozedma płuc
- Alkoholizm
- Brak współpracy pacjenta